Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.
Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:
• Kenmerken van het archief • Inleiding op het archief • Inventaris of plaatsingslijst • Eventueel bijlagen
De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.
De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.
De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.
Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.
In het kader van deze voorlopige inventarisatie zal de geschiedenis van het oorspronkelijk uit het graafschap Giesenburg (Duitsland) afkomstige geslacht Ortt niet nader worden belicht. Alleen aan het archief zullen enige woorden worden gewijd. Het archief Ortt (5,5 m), eigendom van jhr H.J. Ortt te Leeuwarden, is in 1985 gedeponeerd bij het Centraal Register van Particuliere Archieven te 's-Gravenhage met het oog op het geven van een bestemmingsadvies. Gezien het overwegend Utrechtse karakter van het familiearchief is als bewaarplaats het Rijksarchief in Utrecht geadviseerd.
Het archief Ortt ontleent zijn bijzondere betekenis aan de naar verhouding in ruime mate aanwezige egodocumenten (dagboeken, brieven, reisverslagen) van leden van de familie Ortt en van de aan haar geparenteerde familie Warin. Speciale vermelding verdienen voorts de journalen van Jean Ortt (1595-1660), graanhandelaar en lakenbereider te Amsterdam * en de brievenboeken van Jan Pieter Theodoor Huydecoper (1728-1767) als gouverneur van Axim op de kust van Guinea * . Laatstgenoemde archivalia zijn in het familiearchief Ortt terechtgekomen door het huwelijk van de zuster van Jan Pieter Theodoor, Adriana Huydecoper, met Joan Ortt (1721-1783) * .
Inv.nr. 38.
Inv.nr. 180-185.
Zie de genealogie van Huydecoper in: J.E. Elias, De Vroedschap van Amsterdam, 1578-1795 (Haarlem 1905) dl. 1, 519.
Het archief Ortt bestaat naast familiepapieren in engere zin uit archivalia betreffende de huizen Nijenrode, Oudaen en Schonauwen c.a. Het in 1672 door Johan Ortt (1642-1701) aangekochte huis Nijenrode c.a. is overigens slechts in zeer bescheiden mate in het archief vertegenwoordigd; veel substantiëler is de neerslag van stukken betreffende Schonauwen en Oudaen * . Hendrik Jacob Ortt (1764-1826) kocht in 1806 het huis Oudaen c.a. Zijn zoon Joan Ortt (1810-1898) verkreeg in 1846 de ambachtsheerlijkheid Schonauwen krachtens een schenking van zijn oom van moederszijde, Antoni Warin (1772-1852). Daar het huis en de ambachtsheerlijkheid in 1727 op verzoek van de toenmalige bezitter, Nicolaas van Bronkhorst, gesplitst werden in twee afzonderlijke lenen, bevinden zich ook aankomsttitels van het huis Schonauwen onder de realia * .
De archieven van de huizen Nijenrode en Oudaen bevinden zich voor een belangrijk deel in Het Utrechts Archief. Zie: C. Dekker en G.M.W. Ruitenberg, Inventarissen van kleine archieven van heerlijkheden en huizen in de provincie Utrecht (Inventarissenreeks 29) (Utrecht 1980) 203-216, 233-243.
De gegevens over door de familie Ortt verworven huizen en heerlijkheden zijn ontleend aan: E.B.F.F. Wittert van Hoogland, Bijdragen tot de geschiedenis der Utrechtse ridderhofsteden en heerlijkheden 2 dln. ('s-Gravenhage 1909-1912).
Bij de inventarisatie zijn de stukken van persoonlijke aard zoveel mogelijk ondergebracht bij het familielid van wie zij afkomstig zijn. Bij de beschrijving is de volgorde en nummering aangehouden van de genealogie Ortt in het Nederlands Adelsboek * . Ter completering-in het Nederlands Adelsboek worden 'niet-stamhouders' gediscrimineerd-is gebruik gemaakt van de in het familiearchief aanwezige gedrukte genealogie Ortt, opgesteld door E. Huydecoper van Nigtevegt * . In 2001 zijn de voorlopige nummers van Ruitenberg vervangen door een definitieve nummering. Daarbij is de oorspronkelijke ordening gehandhaafd maar is de rubriekenindeling enigszins vereenvoudigd.
Nederlands Adelsboek dl. 42 (1949) 317-324 (Ortt) en dl. 46 (1953) 226-231 (Warin).