Mijn Studiezaal (inloggen)
1010
Huis Hardenbroek
Inleiding
Huis Hardenbroek en omgeving
Kasteel en grondbezit
Eigenaren en bewoners
Archiefvorming 
Wie de vorming van het archief van huis Hardenbroek onder de loep neemt, stuit op een bijzonder ingewikkeld complex aan archiefbestanden, dat deels door huwelijk en vererving, deels door aankoop van huizen en heerlijkheden is bijeengebracht. De samenvoeging van al deze bestanden voltrok zich met name in de achttiende eeuw, waarna het aldus gevormde huisarchief in de negentiende en twintigste eeuw door latere generaties van de familie Hardenbroek verder werd aangevuld. De relatie van het talrijke archiefmateriaal van aanverwante en gerelateerde families tot het hoofdbestanddeel van dit archief, dat van de familie Hardenbroek, wordt in de kopnoten van de opeenvolgende hoofdrubrieken in hoofdstuk 2 van de inventaris nader toegelicht. Hier zal een poging worden ondernomen de structuur van het archief op hoofdlijnen te duiden. Een schematische weergave daarvan is opgenomen in bijlage 3.
Familie Hardenbroek, oudste gedeelte
Johan Louis van Hardenbroek
Familie Van Renesse van Lockhorst
Families De Casembroot, Van Ledenberg en Van Lockhorst
Gijsbert Jan van Hardenbroek (1719-1788)
Johan Adolf van Hardenbroek
De drie zonen van Johan Adolf van Hardenbroek
De nazaten van Gijsbert Carel Duco d´Aumale van Hardenbroek
1010 Huis Hardenbroek
Inleiding
Archiefvorming
De nazaten van Gijsbert Carel Duco d´Aumale van Hardenbroek
laatste wijziging 13-12-2019
Talrijker was het nageslacht van de eerste zoon, Gijsbert Carel Duco, ofschoon hij pas op vijftigjarige leeftijd in het huwelijk trad met Reinarda Hendriks van de Glindt (1794-1857). * Maar liefst acht kinderen werden uit dit huwelijk geboren, zes zoons en twee dochters. Het zijn deze zes zoons die als naamgevers gelden van de verschillende takken waarin de familie Van Hardenbroek in de negentiende eeuw uitwaaierde. Daarvan zijn in dit archief vooral de tak Lockhorst, de tak ’s-Heeraartsberg en Bergambacht en de tak d’Aumale vertegenwoordigd. Ook zijn er stukken van de oudste zoon, Johan Adolph van Hardenbroek (1821-1885), die na het overlijden van zijn vader de titel van ‘heer van Hardenbroek’ erfde. Diens nakomelingen bleven echter alle kinderloos, waarmee deze tak in 1918 is uitgestorven. Van de takken De Kleine Lindt en de tak Ammerstol zijn geen stukken in het archief van huis Hardenbroek bewaard. *
De titel ‘heer van ’s-Heeraartsberg en Bergambacht’ vererfde na 1851 op de vierde zoon, Karel Jan Gijsbert (1830-1908). Deze was niet alleen lid van de gemeenteraad in Den Haag en Provinciale Staten van Zuid-Holland maar vervulde tot zijn dood ook diverse ambten in de hofhouding van koning Willem III en koningin Wilhelmina. Zijn tweede echtgenote Gertrude Elise Julie gravin van Limburg Stirum (1842-1921) was eveneens verbonden aan de hofhouding en diende als grootmeesteres zowel koningin Emma als koningin Wilhelmina. Behalve van Karel Jan Gijsbert zijn in dit archief ook stukken overgeleverd van Gijsbert Carel Duco Reinout van Hardenbroek, heer van ’s-Heeraartsberg en Bergambacht (1859-1941), enige zoon uit zijn eerste huwelijk met Johanna Louise Huydecoper (1832-1864). Tussen 1887 en 1899 was deze burgemeester van Bunnik, Odijk en Werkhoven. Vanaf 1906 was ook hij actief aan het hof, als kamerheer van koningin Wilhelmina.
Zijn vrouw, Coenradina Carolina Theodora de Pesters (1865-1923), erfde in 1882 het bezit van kasteel Cammingha (ook wel De Beesde), hofstede en buitenplaats de Niënhof en hofstede de Brakel bij Bunnik, al in de achttiende eeuw eigendom van de familie De Pesters. Van deze bezittingen zijn veel oudere stukken in het archief terechtgekomen. In 1892 laten zij op de fundamenten van de oude buitenplaats een nieuw, groot herenhuis bouwen, met een tuin in Engelse landschapsstijl naar een ontwerp van L.A. Springer. * Nadat zijn vrouw in 1923 met de auto was verongelukt, deed Gijsbert Carel Duco alle bezittingen in Bunnik van de hand en woont tot het eind van zijn leven in Driebergen. Tekeningen en foto’s van het in 1929 alweer gesloopte landhuis de Niënhof zijn overgeleverd via de jongste dochter, Wendela Elvire van Hardenbroek (1895-1989) en konden recent aan het huisarchief Hardenbroek worden toegevoegd. *
In 1909 was ook het kasteel in ’s-Heeraartsberg onder de sloophamer gekomen. Het besluit daartoe zal zijn genomen door Gijsbert Carel Duco Reinout van Hardenbroek, die na het overlijden van zijn vader in 1908 opvolgde als heer van ’s-Heeraartsberg en Bergambacht. Het archief van de heerlijkheid, dat eind negentiende eeuw nog op het kasteel werd bewaard, raakte nadien verspreid. * Het grondbezit in ’s-Heeraartsberg en Bergambacht is tot op heden eigendom van deze tak van de familie Van Hardenbroek gebleven.
In 1860 had Johan Adolph huis en landgoed Hardenbroek verkocht aan zijn veel jongere broer Gijsbert Carel Duco d’Aumale van Hardenbroek (1832-1891), die datzelfde jaar huis Bergestein van de hand deed. De laatste was tussen 1869 en 1883 lid van de Provinciale Staten. Na 1891 viel het bezit van huis Hardenbroek toe aan zijn oudste zoon Gijsbert Carel Duco d’Aumale van Hardenbroek jr. (1862-1934), die vanaf 1897 zitting had in de Provinciale Staten en vanaf 1903 tevens burgemeester van Driebergen-Rijsenburg was. Van 1910 tot 1923 was hij lid van de Eerste Kamer. In 1929, vijf jaar voor zijn overlijden, verkocht deze huis Hardenbroek op zijn beurt aan Reynoud Adolph van Hardenbroek van Lockhorst (1874-1946), de jongste broer van zijn vrouw Susanne Civile Sophie van Hardenbroek van Lockhorst (1861-1933) en van de eerder genoemde Ernest Louis van Hardenbroek van Lockhorst (1864-1912).
Reynoud Adolph bekleedde vanaf 1912 tot zijn dood diverse functies aan het hof van koningin Wilhelmina. * Van hem is een breed en gevarieerd archiefbestand overgeleverd, net als van zijn enige zoon Gijsbert Carel Duco van Hardenbroek van Lockhorst (1902-1960), aan wie het huis na 1946 toeviel. Ook hij was tot zijn overlijden in 1960 verbonden aan het hof, onder meer als thesaurier, opper-ceremoniemeester en grootmeester. * Na zijn overlijden viel huis Hardenbroek, met alle daar aanwezige archieven, toe aan zijn vrouw, Henriette Arnoldine Snouck Hurgonje (1912-1994). Het was haar zoon Francis John Loudon (geboren 1938), nog altijd de eigenaar en bewoner van huis Hardenbroek, die dit omvangrijke bestand een jaar na haar overlijden zou schenken aan het Rijksarchief Utrecht.
Beheer en ordening van het archief
Verwerving en inventarisatie
Verantwoording van de bewerking
Afkortingen
laatste wijziging 03-05-2023
18.511 beschreven archiefstukken
471 gedigitaliseerd
totaal 8.521 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 03-05-2023
18.511 beschreven archiefstukken
471 gedigitaliseerd
totaal 8.521 bestanden
Bijlagen
1. Lijst van eigenaren van huis en heerlijkheid Hardenbroek
2. Genealogische schema's
3. Schematisch overzicht van de vorming van het huisarchief Hardenbroek
N.B. Het huisarchief van Hardenbroek bestaat uit een veelheid aan archiefbestanden die in de loop van de tijd door verschillende actoren zijn gevormd. Door huwelijk en vererving ontstond in de loop der tijden niet alleen een archief van de familie en het huis Hardenbroek, maar werd dit geheel ook verrijkt met archieven van aanverwante families en van huizen en heerlijkheden die door aankoop of vererving in handen kwamen van leden van de familie Van Hardenbroek. Tegelijkertijd zijn van tijd tot tijd ook weer bezittingen, al dan niet met bijbehorend archiefmateriaal, van de hand gedaan. De optelsom van dit geheel is hieronder in opeenvolgende clusters weergegeven. In dit overzicht worden alleen de belangrijkste aanverwante families genoemd. Hierin staan ook alle actoren vermeld waarvan heden ten dage geen archief niet meer is aangetroffen of waarvan het archief tegenwoordig elders wordt bewaard.
N.B. Het huisarchief van Hardenbroek bestaat uit een veelheid aan archiefbestanden die in de loop van de tijd door verschillende actoren zijn gevormd. Door huwelijk en vererving ontstond in de loop der tijden niet alleen een archief van de familie en het huis Hardenbroek, maar werd dit geheel ook verrijkt met archieven van aanverwante families en van huizen en heerlijkheden die door aankoop of vererving in handen kwamen van leden van de familie Van Hardenbroek. Tegelijkertijd zijn van tijd tot tijd ook weer bezittingen, al dan niet met bijbehorend archiefmateriaal, van de hand gedaan. De optelsom van dit geheel is hieronder in opeenvolgende clusters weergegeven. In dit overzicht worden alleen de belangrijkste aanverwante families genoemd. Hierin staan ook alle actoren vermeld waarvan heden ten dage geen archief niet meer is aangetroffen of waarvan het archief tegenwoordig elders wordt bewaard.
4. Eigentijdse ordening van archivalia van Johan Adolf van Hardenbroek (1721-1791) met betrekking tot zijn militaire loopbaan
N.B. Johan Adolf van Hardenbroek stelde in 1779 een inventaris samen van stukken met betrekking tot zijn militaire loopbaan, inv.nr. 1709. Hij bracht op bijna alle daarin vermelde stukken een inventarisnummer aan. De verzameling is niet compleet overgeleverd. De stukken eruit zijn in de huidige inventaris geplaatst in de relevante subrubrieken. De lijst hieronder biedt een concordantie tussen de stukken in de achttiende-eeuwse inventaris en hun huidige nummering.
N.B. Johan Adolf van Hardenbroek stelde in 1779 een inventaris samen van stukken met betrekking tot zijn militaire loopbaan, inv.nr. 1709. Hij bracht op bijna alle daarin vermelde stukken een inventarisnummer aan. De verzameling is niet compleet overgeleverd. De stukken eruit zijn in de huidige inventaris geplaatst in de relevante subrubrieken. De lijst hieronder biedt een concordantie tussen de stukken in de achttiende-eeuwse inventaris en hun huidige nummering.
5. Concordanties en herkomst
laatste wijziging 03-05-2023
18.511 beschreven archiefstukken
471 gedigitaliseerd
totaal 8.521 bestanden
Kenmerken
Datering:
1353-1995
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van huis Hardenbroek 1353-1995 (2013)
Auteur:
door C.A. van Kalveen†, m.m.v. K. van Vliet, O.M.D.F. Vervaart en T.L.H. van de Sande
Datering toegang:
2019
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Het archiefblok bevat archiefbescheiden met verschillende rechtstitels
Omvang:
42 m
Rubrieken:
Categorie:
laatste wijziging 03-05-2023
18.511 beschreven archiefstukken
471 gedigitaliseerd
totaal 8.521 bestanden
