Archieven Het Utrechts Archief Het Utrechts Archief

Uw zoekacties: Huis Hardenbroek

1010 Huis Hardenbroek

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Huis Hardenbroek en omgeving
1010 Huis Hardenbroek
Inleiding
Huis Hardenbroek en omgeving
Halfweg Werkhoven en Cothen ligt aan de provinciale weg (Graaf van Lynden van Sandenburgweg 28) kasteel Hardenbroek. Het bijbehorende landgoed strekt zich vandaar uit naar het noorden, tot aan de Langbroekerwetering, bekend vanwege de vele kastelen en buitenplaatsen. Vanouds behoorde het tot het gerecht Langbroek, maar vanaf 1599 vormde Hardenbroek een eigenstandig gerecht. In 1798 werd het voormalige gerecht Hardenbroek verenigd met dat van Sterkenburg in één gemeente. Tussen 1812 en 1815 behoorde Hardenbroek tot de gemeente Langbroek, daarna tot de gemeente Sterkenburg. Vanaf 1857 tot 1931 viel Hardenbroek onder de gemeente Driebergen, en sinds 1931 onder Driebergen-Rijsenburg. Sinds 2006 maakt Driebergen-Rijsenburg deel uit van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Aan de oostzijde grenst het landgoed Hardenbroek aan Langbroek, aan de zuidzijde aan Cothen, sinds 2006 beide behorend bij de gemeente Wijk bij Duurstede. Kadastraal viel het gebied rondom huis Hardenbroek oorspronkelijk onder Sterkenburg en later onder Driebergen.
Vanaf het begin is Hardenbroek nauw verbonden geweest met het naastgelegen huis Sterkenburg aan de Langbroekerwetering. Dit kasteel wordt naar alle waarschijnlijkheid al in 1262 vermeld als ‘castrum Langebruch’ (kasteel in Langbroek), toen de bisschop de leenheerlijkheid over dit kasteel moest afstaan aan de graaf van Gelre *  Inderdaad blijkt Sterkenburg in de eeuwen daarna steeds een Gelders leen. Aangenomen wordt dat Ernst van Sterkenburg, die in 1304 voor het eerst als bewoner van dit kasteel wordt vermeld, een zoon was van Gijsbert van Wulven. Dat het geslacht Van Sterkenburg een zijtak was van het oudere, aanzienlijke Utrechtse ministerialengeslacht Van Wulven, wordt ook ondersteund door de gelijkenis van de wapens van beide families. * 
Eenzelfde gelijkenis met dat van Wulven en Sterkenburg vertoont ook dat van de familie Van Hardenbroek. *  Het eerste lid van de familie Van Hardenbroek dat we in de bronnen tegenkomen, draagt eveneens de naam Gijsbert. Omstreeks 1320 wordt hij genoemd in een goederenlijst van het Utrechtse Domkapittel: ‘Ghis. dictus de Herdenbroec’. Dit vormt het oudste nog bestaande bewijsstuk voor de benaming Hardenbroek. * 
Vermoedelijk gaat het bij deze Gijsbert van Hardenbroek om een broer van Ernst van Sterkenburg. Toen deze Ernst in 1323 door geweld om het leven werd gebracht, was diens broer Gijsbert echter al overleden. Gijsbert van Hardenbroek zou dus net als Ernst van Sterkenburg een zoon zijn van eerdergenoemde Gijsbert van Wulven. * 
Een tweede gegeven dateert van het jaar 1327, toen Gijsbert van Hardenbroek, waarschijnlijk dus de zoon van de eerste Gijsbert van Hardenbroek, een omvangrijke tiend in Schalkwijk in Cuycks leen ontving van de graaf van Holland. *  Een akte uit 1353 waarbij een ridder Ghisebrecht van Hardenbroec van zijn neef Ghisebrecht van Starkenberch goederen ontvangt in het Domproostengerecht en in Sterkenburg binnen de parochie Nederlangbroek, levert het oudste bewijs van de directe familieband tussen beide families. Dit vormt tevens oudste stuk in dit archief. * 
Het is diens zoon Gijsbert (III) van Hardenbroek die in 1375 als een van de ridders wordt vermeld die namens de Stichtse adel getuigen bij de uitvaardiging van de Stichtse Landbrief. Als 22ste in rangorde of volgorde heeft hij zijn zegel aan de verschillende versies van deze oorkonde gehangen. *  Het laat zien dat de heren van Hardenbroek al in een vroeg stadium tot de meer aanzienlijke leden van de Utrechtse ridderschap behoorden. Pas veel later, rond 1730, zouden de leden van deze familie de titel van ‘baron’ en ‘barones’ gaan voeren. * 
Als vooraanstaand riddermatig geslacht in het Sticht onderhield deze familie vanouds intensieve banden met een aantal Utrechtse kloosters. Zo vinden we in de zestiende eeuw meerdere ongehuwde dochters uit deze familie in de Utrechtse adellijke vrouwenkloosters, onder meer als abdis van Wittevrouwenklooster en Vrouwenklooster bij De Bilt. Ook na de Reformatie waren de vrouwelijke leden van deze familie goed vertegenwoordigd in deze Jufferenconventen. * 
Kasteel en grondbezit
Eigenaren en bewoners
Archiefvorming
Beheer en ordening van het archief
Verwerving en inventarisatie
Verantwoording van de bewerking
Afkortingen
Bijlagen
1. Lijst van eigenaren van huis en heerlijkheid Hardenbroek
2. Genealogische schema's
Erfgoedstuk
3. Schematisch overzicht van de vorming van het huisarchief Hardenbroek
N.B. Het huisarchief van Hardenbroek bestaat uit een veelheid aan archiefbestanden die in de loop van de tijd door verschillende actoren zijn gevormd. Door huwelijk en vererving ontstond in de loop der tijden niet alleen een archief van de familie en het huis Hardenbroek, maar werd dit geheel ook verrijkt met archieven van aanverwante families en van huizen en heerlijkheden die door aankoop of vererving in handen kwamen van leden van de familie Van Hardenbroek. Tegelijkertijd zijn van tijd tot tijd ook weer bezittingen, al dan niet met bijbehorend archiefmateriaal, van de hand gedaan. De optelsom van dit geheel is hieronder in opeenvolgende clusters weergegeven. In dit overzicht worden alleen de belangrijkste aanverwante families genoemd. Hierin staan ook alle actoren vermeld waarvan heden ten dage geen archief niet meer is aangetroffen of waarvan het archief tegenwoordig elders wordt bewaard.
4. Eigentijdse ordening van archivalia van Johan Adolf van Hardenbroek (1721-1791) met betrekking tot zijn militaire loopbaan
N.B. Johan Adolf van Hardenbroek stelde in 1779 een inventaris samen van stukken met betrekking tot zijn militaire loopbaan, inv.nr. 1709. Hij bracht op bijna alle daarin vermelde stukken een inventarisnummer aan. De verzameling is niet compleet overgeleverd. De stukken eruit zijn in de huidige inventaris geplaatst in de relevante subrubrieken. De lijst hieronder biedt een concordantie tussen de stukken in de achttiende-eeuwse inventaris en hun huidige nummering.
5. Concordanties en herkomst
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1353-1995
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van huis Hardenbroek 1353-1995 (2013)
Auteur:
door C.A. van Kalveen†, m.m.v. K. van Vliet, O.M.D.F. Vervaart en T.L.H. van de Sande
Datering toegang:
2019
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Het archiefblok bevat archiefbescheiden met verschillende rechtstitels
Omvang:
42 m
Rubrieken:
Categorie: