Bekijk het artikel in NRC waarin archivaris dr. Kaj van Vliet van Het Utrechts Archief en dr. Bart Jaski, conservator handschriften van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, meer vertellen over deze ontdekking.

Op dit moment wordt een deel van de belangrijkste middeleeuwse archieven van Nederland gerestaureerd, geconserveerd en gedigitaliseerd met steun van het landelijke programma Metamorfoze voor het behoud van papieren erfgoed. Het gaat hierbij onder meer om de archieven van het Domkapittel (Utrecht) en de kapittels van Onze Lieve Vrouw en Sint Servaas (Maastricht). Hierbij komt een schat aan bronmateriaal online beschikbaar voor onderzoekers uit binnen- en buitenland. In Utrecht is er hierbij bijzondere aandacht voor de honderden fragmenten van oudere handschriften die als versteviging zijn verwerkt in de kaftdelen en marges van middeleeuwse stukken. Bij de systematische inventarisering van deze teksten (ook wel bekend als ‘maculatuur'), uit de vijf kapittelarchieven in Het Utrechts Archief zijn hierbij verschillende zeer zeldzame handschriften ontdekt uit de periode voor 1200, die in soms teruggaan op nog veel oudere bronnen. De meest spectaculaire vondsten tot dusver: onbekende muzieknotaties, zes bladen met karolingisch schrift uit de elfde eeuw, een lijst met koningen en pausen én een 9e eeuws fragment van kopie van de Trinitate van de antipaus Novatianus uit 3e eeuw. Van deze bron is geen enkel ander handschrift uit de Oudheid of Middeleeuwen overgeleverd.

Speciale aandacht verdienen daarnaast de vroege handschriften met informatie over de liturgie (religieuze diensten) binnen de Utrechtse kloosters, kapittels en kerken. De teksten voor de missen - inclusief dodenmissen, votiefmissen en missen voor de inwijding van een kerk - hebben een volgorde die afwijkend lijkt te zijn. Daarnaast zijn er verschillende met muzieknotaties. Studie van deze fragmenten zullen onderzoekers een beter beeld van de liturgie in Utrecht en de herkomst ervan in internationale context. De stukken uit het Domkapittel komen in de loop van dit en volgend jaar online beschikbaar via deze website.

Verder onderzoek

Een deel van de ruim 3 kilometer middeleeuwse archieven in Het Utrechts Archief zal in volgende projecten nader worden bekeken. Het gaat hierbij om het stadsarchief, het archief van de bisschoppen en Staten van Utrecht, en de vele archieven van parochiekerken, kloosters, gasthuizen, broederschappen uit de stad Utrecht.

Meer weten?

Dit najaar kunt u een deel van de ontdekkingen komen bekijken in Het Utrechts Archief, met een toelichting van Kaj van Vliet en Bart Jaski. Schrijf u in voor de nieuwsbrief en ontvang meer informatie over de datum en het programma.